ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΜΕ Ή ΧΩΡΙΣ ΧΡΙΣΤΟ;

Ένα διαφημιστικό μήνυμα στην τηλεόραση  λέει ότι τούτες τις γιορτινές μέρες χρειαζόμαστε πολλά τρόφιμα, πολλά τραπέζια, πολλά πιάτα, πολλούς καλεσμένους, εξαντλώντας έτσι το μήνυμα της μεγάλης εορτής των Χριστουγέννων στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι και έτερον ουδέν. Ενώ, δηλαδή, κέντρο της εορτής είναι το πρόσωπο του Χριστού, για το Χριστό δεν γίνεται καθόλου λόγος. Είναι σαν να εορτάζει ένας από μας και κανείς να μην του εύχεται «χρόνια πολλά». Έτσι το χριστουγεννιάτικο μήνυμα μοιάζει «ξεθωριασμένο», μακρινό, χωρίς  κάποιο νόημα για το μέσο άνθρωπο, ο οποίος περιορίζεται μόνο στον επιτραπέζιο άρτο και αγνοεί τον επιούσιο. Μάλιστα, θεωρεί ότι η ευτυχία του θα αυξηθεί, αν αυξηθούν και τα αγαθά που θα έχει στο τραπέζι του ή αν έχει υψηλή αγοραστική δύναμη, ώστε να κάμει πολλές χριστουγεννιάτικες αγορές, όπως του λένε με τη διαφήμιση οι μεγάλες αλυσίδες καταστημάτων. Κοντολογίς, όλα είναι θέμα ποσότητας υλικών αγαθών. Επ’ αυτού θα ήθελα να κάμω λίγες σκέψεις.

Ας διερωτηθούμε: υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα στην ευτυχία και στην πληθώρα των αγαθών; Η προφανής απάντηση είναι ότι υπάρχει. Διότι, αν δεν υπήρχε, τότε προς τι όλα αυτά-οι φορητοί υπολογιστές, οι συσκευές ανάγνωσης ηλεκτρονικών βιβλίων, οι  πολυτελείς χαλαρωτικές ποδοπεριποιήσεις, οι διακοπές στο εξωτερικό, τα κινητά τηλέφωνα, τα ξεχειλισμένα από τρόφιμα ψυγεία, τα γλυκά, τα ακριβά ρούχα κλπ. που αγοράζουμε και μας κάνουν να νιώθουμε ευτυχείς; Ωστόσο, αν προσέξουμε, κάνοντας έναν αυτοέλεγχο και μια αυτοπαρατήρηση, θα διαπιστώσουμε αυτό που λένε και οι οικονομολόγοι, ότι δηλαδή «τα υλικά κέρδη (επομένως και τα υλικά αγαθά που τα συνοδεύουν) έχουν κατά το μεγαλύτερο μέρος φευγαλέα μόνο επίδραση στη διάθεση, και μετά αυτή επανέρχεται στα συνήθη επίπεδα» (Robert & Edward Skidelski, Πόσα πραγματικά χρειαζόμαστε;, Μεταιχμιο, Αθήνα 2013, σ. 209). Άρα, η ευτυχία που προσφέρουν τα υλικά αγαθά είναι πρόσκαιρη. Πρόκειται για μια σύντομη, επιφανειακή ευχάριστη αίσθηση, μια ψευδαίσθηση ευτυχίας, η οποία, μόλις παρέλθει, αφήνει ένα αίσθημα πικρίας στην ψυχή. Το αποτέλεσμα είναι ότι η ψυχή, για να χορτάσει, επιζητεί μια νέα «ευτυχία», που θα επιφέρει το ίδιο εφήμερο αποτέλεσμα και το πράγμα θα διαιωνίζεται χωρίς τέλος. Επομένως, ο άνθρωπος δεν θα κορρένυται ποτέ και η ζωή του θα είναι καταδικασμένη να κινείται μεταξύ λιμού και πρόσκαιρου κορεσμού.

Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι να ζήσει κανείς χαρούμενος, με μια χαρά όμως που δεν θα βρίσκεται στον αστερισμό του εφήμερου, αλλά θα έχει ένα χαρακτήρα μονιμότητας. Υπάρχει άραγε τέτοια χαρά; Η ανθρωπότητα την αναζήτησε και την αναζητεί αιώνες τώρα, μέσα από τις διάφορες θρησκευτικές διδασκαλίες και τα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά συστήματα. Ωστόσο, δύσκολα μπορεί αυτή να προσδιοριστεί, όπως το έχει δείξει η αποτυχία των διαφόρων συστημάτων, από τα οποία άλλα είδαν την ευτυχία στην ίση διανομή του «άρτου», άλλα στην παροχή «θεαμάτων», άλλα στην πίστη σε μια μεταθανάτια ζωή με πιλάφι και ουρί του παραδείσου και άλλα στην ελπίδα για μια μετενσάρκωση σε μια ανώτερη ύπαρξη. Η χαρά, ωστόσο, εξακολουθεί να παραμένει ως ένα ζητούμενο.

Η Γέννηση του Χριστού δίνει απάντηση στο ζητούμενο της χαράς. Διότι η Γέννηση συνιστά την είσοδο της αιωνιότητας μέσα στη φθαρτότητα. Η Ενσάρκωση, δηλαδή η πρόσληψη από τον Χριστό της ανθρώπινης φύσης και η Γέννησή Του στον κόσμο, «έδωσε μονομιάς άπειρη αξία στον άνθρωπο. Ταυτοχρόνως ο Θεός έγινε άνθρωπος και ο άνθρωπος Θεός. Τέθηκε σε μια αξία, η οποία του επιτρέπει να συναντά Αυτόν που έγινε άνθρωπος, δηλαδή τον Χριστό» (Να μάθουμε να μην προβλέπουμε. Συνέντευξη του Ζαν Λυκ Νανσύ στον  Διονύση Σκλήρη, περιοδικό ΦΡΕΑΡ, 12, Οκτώβριος 2015, σ. 484). Το βαθύτερο, λοιπόν, νόημα των Χριστουγέννων βρίσκεται στη φράση του αγίου Αθανασίου: «Αυτός (ο Χριστός) ενηνθρώπησεν, ίνα ημείς θεοποιηθώμεν». Πρόκειται για ό, τι πιο σημαντικό έχει ειπωθεί για τον άνθρωπο (και για το Θεό). Ο άνθρωπος δεν θεωρείται πλέον απλώς ως ένα «ζώον πολιτικόν», όπως εύστοχα τον αποκάλεσε ο Αριστοτέλης, αλλά ανυψώνεται σε «ζώον θεούμενον» (άγιος Γρηγόριος Ναζιανζηνός), δηλ. σε ζωντανή ύπαρξη που σκοπό της έχει να γίνει θεός, που πορεύεται προς τη θεώση. Έτσι, η ανθρώπινη φύση αποκτά, όπως ήδη είπαμε, υπέρτατη αξία, αφενός επειδή αποδείχτηκε ικανή να δεχτεί και να δώσει σάρκα στον άσαρκο Λόγο και, αφετέρου, επειδή μπορεί πλέον να φτάσει στο σημείο ένωσής της με το Θεό.

Αν σκεφτούμε με αυτόν τον τρόπο, τότε πολλά πράγματα θα αλλάξουν εντός μας, θα δούμε τη ζωή διαφορετικά και θα προσδώσουμε στη ζωή μας άλλες προτεραιότητες. Αυτό δεν σημαίνει ότι παραγνωρίζεται η ανάγκη για εορτασμό των Χριστουγέννων και με υλικά αγαθά. Πάντοτε στον Χριστιανισμό, και στην ελληνική Ορθοδοξία ειδικότερα, η εορτή ήταν πανηγύρι, δηλαδή σύναξη του λαού και ευωχία πνευματική συνάμα και υλική. Το πρόβλημα το σημερινό είναι ότι από τις γιορτές έχει παραμείνει το περίβλημα κι έχει χαθεί το ουσιαστικό νόημα. Το νόημα των Χριστουγέννων, έτσι όπως προσπαθήσαμε με πολύ αδρές γραμμές να δώσουμε, είναι μια κλήση να δούμε τον εαυτό μας και τον άλλο άνθρωπο διαφορετικά: όχι ως ανταγωνιστή ούτε ως καταναλωτή ή εργαζόμενο, αλλά ως θείο δημιούργημα  που φέρει μέσα του την θεία εικόνα και τη δυνατότητα να ομοιωθεί προς το Θεό. Μια τέτοια θεώρηση συνιστά αληθινή επανάσταση, επανάσταση πνευματική, τη μόνη που είναι σε θέση να αλλάξει τον κόσμο. Αυτό έπραξε ο Χριστιανισμός: ήταν μια μεγάλη επανάσταση του πνεύματος, αυτή που έστρεψε  τον άνθρωπο να ανακαλύψει το άπειρο καλό που κρύβει μέσα του και που τον κάνει να γίνεται όμοιος με το Θεό.

Μπορεί να αναλογιστεί κανείς τι θα σημάνει μια τέτοια μεγάλη, βαθιά αλλαγή της ανθρώπινης συνείδησης για τον εαυτό της και για τον κόσμο; Μπορεί να σκεφτεί πόσο ο άνθρωπος θα αισθανθεί το μεγαλείο του αλλά και τη μικρότητά του ταυτόχρονα; Μπορεί να κατανοήσει πόσο πολύ διαστέλλεται και ανυψώνεται η ύπαρξή του, από τη στιγμή που είναι ανοικτός μπροστά σε κάτι που τον υπερβαίνει απείρως; Έχουμε ανάγκη, σήμερα που η ανθρώπινη ύπαρξη και το ανθρώπινο πρόσωπο  ευτελίζονται πολλαπλώς με πολέμους, προσφυγιά, μετανάστευση, αβυσσαλέες ανισότητες, χυδαίο υλισμό και αμοραλισμό, θεοποίηση του κέρδους κλπ, από μια στροφή στη γνησιότητα του ανθρώπου, που είναι κρυμμένη στο μυστικό νόημα της Γέννησης του Θεανθρώπου. Γι’ αυτό, αν θέλουμε να γιορτάσουμε αληθινά, μαζί με το χριστουγεννιάτικο τραπέζι, τα δώρα και το «ρεβεγιόν», ας βάλουμε κατά νουν και το αληθινό νόημα της μεγάλης εορτής και να στοχαστούμε πάνω στο γεγονός της Γεννήσεως. Ας αναζητήσουμε στο πρόσωπο του θείου Βρέφους την αλήθεια για το Θεό που έγινε άνθρωπος, για να βρούμε έτσι την αλήθεια και για τον άνθρωπο.

Γιάννης Γ. Τσερεβελάκης