ΤΟ ΤΕΜΠΕΛΙΚΟ ΜΑΤΙ

Γράφει ο Χαλκιαδάκης Ιωάννης Οφθαλμίατρος

Τεμπελιάζει το μάτι; Ασφαλώς όχι. Ο όρος αυτός έχει επικρατήσει στην
καθομιλουμένη και περιγράφει ότι στην Ιατρική ονομάζεται " αμβλυωπία ".
Πρόκειται για κατάσταση όπου ενώ όλα είναι φυσιολογικά, η οπτική οξύτητα
είναι μειωμένη. Πώς προκύπτει όμως το πρόβλημα αυτό;

Ο οφθαλμός λειτουργεί σαν φωτογραφική μηχανή. Φωτογραφίζει το περιβάλλον και
στελνει μηνύματα στον εγκέφαλο (οτπικό φλοιό) μεσω του οπτικου νεύρου, με τη
μορφή ηλεκτρικών σημάτων. Εκεί γίνεται η επεξεργασία των σημάτων αυτών και
γεννιέται η αίσθηση της όρασης. Στην πραγματικότητα λοιπόν δε βλέπουμε με τα
μάτια αλλα με τον εγκεφαλο.

Η ικανότητα του οπτικου φλοιού να επεξεργάζεται τα ηλεκτρικά σήματα που
δέχεται από τον οφθαλμό, αναπτύσσεται στα 6-7 πρώτα χρόνια της ζωής. Αν το
μάτι δε βλεπει καλά κατά τη διάρκεια αυτής τής περιόδου , τα σήματα που
στέλνει είναι εσφαλμένα και ο εγκέφαλος δεν αναπτύσσει την ικανότητα να
βλέπει λεπτομέρειες. Ακόμη και αν η όραση βελτιωθεί μετά από την περίοδο
αυτή ( π.χ με γυαλιά) , η οπτική οξύτητα του οφθαλμού θα μείνει μειωμένη γιά
πάντα.

Κυριότερες αιτίες ανάπτυξης "τεμπέλικου ματιού" είναι ο στραβισμός (δηλαδή
όταν το μάτι αλλοιθωρίζει) , η υψηλή υπερμετρωπία και ο υψηλός αστιγματισμός
(αμετρωπίες).

Στο στραβισμό τα πράγματα είναι απλά καθώς το πρόβλημα είναι κατα κανόνα
εμφανές και οι γονείς θα επισκεφθούν οφθαλμίατρο νωρίς.

¨Οταν υπάρχει αμφοτερόπλευρη υπερμετρωπία ή αστιγματισμός, έχουμε
τεμπέλιασμα και στα δύο μάτια αλλά το πρόβλημα συνήθως διαφεύγει επειδή για
τις συνηθισμένες δραστηριότητες ενός νηπίου , οπτική οξύτητα δύο ή τριών
δεκάτων είναι αρκετή. Έτσι, συχνά οι γονείς εκπλήσσονται όταν σε μία ιατρική
εξέταση αποκαλύπτεται το πρόβλημα. "Μα το παιδί μου βλέπει και τον ψύλλο"
αντιδρούν συχνά. Όμως, στην πραγματικότητα, οπτική οξύτητα 10/10 σημαίνει να
μπορείς να διαβάζεις γράμματα εφημερίδας από περίπου1,5 μετρο απόσταση, καί
το νήπιο δε χρειάζεται τόσο λεπτομερή όραση.

Ακόμη ευκολότερα διαφεύγει η περίπτωση όπου το ένα ματι είναι φυσιολογικό
και το άλλο εχει υψηλή υπερμετρωπία ή αστιγματισμό. Εδώ, το νήπιο βλέπει
τέλεια όσο έχει και τα δύο μάτια ανοικτά και το πρόβλημα γίνεται αντιληπτό
μόνο όταν εξεταστεί η όραση χωριστά στα δύο μάτια. Είναι συνηθισμένο να
ανακαλύπτουμε τεμπέλικο μάτι σε άτομα του Γυμνασίου ή ακόμη και σε ενήλικες
ενώ οι ίδιοι το αγνοούσαν.

Η θεραπεία της αμβλυωπίας είναι συνήθως δυνατή μόνο μεχρι τα 6-7 πρώτα
χρόνια τής ζωής και είναι τόσο πιό επιτυχημένη όσο πιό ενωρίς διαπιστωθεί το
πρόβλημα.. Γίνεται είτε με χορήγηση γυαλιών στις αμετρωπίες είτε με κάλυψη
του υγιούς οφθαλμού σε συνδυασμό με εφαρμογή γυαλιών στο στραβισμό. Μετά την
ηλικία αυτή, το πρόβλημα κατά κανόνα δεν αντιμετωπίζεται.

Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί η ακριβής συχνότητα της αμβλυωπίας. Υπολογίζεται
ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, χώρα με υψηλού επιπέδου υγειονομικές
υπηρεσίες, απαντάται περίπου στο 3% του γενικού πληθυσμού.Πρέπει όμως να
σκεφτούμε ότι υπάρχει σημαντικός αριθμός ατόμων στα οποία το πρόβλημα
απετράπη επειδή αντιμετωπίστηκε έγκαιρα. Θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς
ότι περίπου ένα στα 15 παιδιά εχει προδιάθεση να αναπτύξει αμβλυωπία και ο
μόνος τρόπος πρόληψης είναι η έγκαιρη διάγνωση.

Το κράτος πρόσφατα θέσπισε υποχρεωτικό οφθαλμολογικό έλεγχο για τα παιδιά σε
ηλικία 4 περίπου ετών, με την εισαγωγή τους στον παιδικό σταθμό. Αυτό είναι
απόλυτα σωστό. Πρόκειται για την πρώτη και πιό σημαντική οφθαλμολογική
εξέταση της ζωής. Στην ηλικία αυτή και η διάγνωση είναι δυνατή και η
θεραπεία πολύ αποτελεσματική Σε περίπτωση όμως που στην οικογένεια υπάρχει
γονέας ή κοντινός συγγενής με υψηλή υπερμετρωπία ή αστιγματισμό, ειναι
καλύτερο η εξέταση να γίνει σε ηλικία 3 ετών ή και ενωρίτερα. Το ίδιο και
όταν οι γονείς υποπτευθούν κάποιο πρόβλημα όρασης π.χ όταν δουν το παιδί να
αλλοιθωρίζει , να πλησιάζει πολύ κοντά στα μάτια τα παιχνίδια του, να
δυσκολεύεται να κινηθεί σε άγνωστο περιβάλλον κ.λ.π

Συστήνεται λοιπόν έντονα στους γονείς να μην αμελήσουν την έγκαιρη
οφθαλμολογική εξέταση του παιδιού τους .