ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

Μέσα στον ορυμαγδό των γεγονότων (πόλεμος στη Συρία, τρομοκρατικές ενέργειες, οικονομική κρίση, τουρκικές προκλήσεις, προσφυγικό και μεταναστευτικό πρόβλημα), οι Ορθόδοξοι χριστιανοί, απανταχού της γης, καλούμαστε να ζήσουμε τη Μεγάλη Εβδομάδα, την Εβδομάδα των Παθών του Χριστού. Κι ενώ η Εβδομάδα αυτή, λόγω του περιεχομένου της, απαιτεί ησυχία, σιωπή, περισυλλογή, επάνοδο στον εαυτό μας, ώστε να βιώσουμε τα μεγάλα για την πίστη μας γεγονότα, όλα γύρω μας σαν να έχουν ενορχηστρώσει την εκτροπή μας από το νόημα των ημερών, σαν να θέλουν να μας αποτρέψουν από τη βίωση αυτού του νοήματος. Είναι σαν να μας λένε:

-Η ζωή είναι αλλού, μην ασχολείστε με τα «θρησκευτικά»ζητήματα. Γύρω σας ο κόσμος καίγεται, αφήστε τη Μ. Εβδομάδα για τους ονειροπαρμένους και τους συντηρητικούς. Εδώ χρειάζεται ρεαλισμός, η πραγματικότητα καμιά σχέση δεν έχει με το νόημα της Μ. Εβδομάδας. Και τι είναι στο κάτω-κάτω η Μ. Εβδομάδα; Μια εβδομάδα σαν όλες τις άλλες.

Θα μπορούσε ίσως κι ένας Ορθόδοξος  να συμφωνήσει με μια τέτοια προσέγγιση, αν δεν έχει σκεφτεί και δεν έχει καταλάβει τι σημαίνει πραγματικότητα και τι σημαίνει αληθινά βίωση του νοήματος της Μ. Εβδομάδας. Όσοι σκέφτονται «ρεαλιστικά», όσοι εγκλείονται στην «ορώμενη» πραγματικότητα,  σε ό, τι δηλαδή προσλαμβάνουν δια των αισθήσεων και της τηλεοπτικής εικόνας, όσοι θεωρούν ότι το νόημα της ζωής τελειώνει στην τέρψη των αισθήσεων ή στην πολιτική φλυαρία ή ακόμη και στην αισθητική τέρψη, αυτοί πράγματι δεν μπορούν να εορτάσουν, δεν μπορούν να ζήσουν το νόημα των ημερών της Μ. Εβδομάδας. Οι ημέρες αυτές απαιτούν προσέγγιση με μια άλλη λογική, με άλλες πνευματικές προϋποθέσεις. Διότι δεν πρόκειται απλώς για μια επέτειο. Πρόκειται για γεγονότα με σωτηριολογική σημασία για κάθε άνθρωπο, ενώ η βίωσή τους δεν είναι τίποτε άλλο από μια συμπόρευση με το Χριστό στην πορεία Του προς το Πάθος και το Σταυρό. Το λέει καθαρά ένα ωραίο τροπάριο  της Μ. Δευτέρας: «Δεῦτε καὶ ἡμεῖς κεκαθαρμέναις διανοίαις συμπορευθῶμεν αὐτῷ καὶ συσταυρωθῶμεν».

Η συμπόρευση και συσταύρωση με το Χριστό, στην οποία καλεί η Εκκλησία δια του υμνογράφου τους πιστούς, αποτελεί σαφή καταδήλωση του νοήματος της Μ. Εβδομάδας: πρόκειται για την κλήση μας σε μια άλλη προσέγγιση της ζωής, σε μια άλλη νοηματοδότηση από αυτήν που υπαγορεύει ο «ρεαλισμός» και η επιδερμική θέαση των πραγμάτων. Η Μ. Εβδομάδα είναι μια πρόσκληση να ξεφύγουμε από τη φαινομενικότητα  υπέρ της ουσίας, να ζήσουμε με ήθος σταυρικό, να δούμε τη ζωή όχι δεμένη στο άρμα του ποικιλόμορφου κακού, που δείχνει να έχει καταγάγει περιφανή νίκη πάνω στην ανθρώπινη ζωή (ατομική και συλλογική) και ιστορία, αλλά να τη δούμε σε σχέση με κάτι που την υπερβαίνει, που ανοίγει τα όρια της ανθρώπινης ελευθερίας, που μαρτυρεί πως ζωή χωρίς θυσιαστική, μέχρι σταυρού αγάπη, είναι καταδικασμένη να αλλοτριώνεται, να διαστρέφεται και να διαλύεται σε ονειροφαντασίες δύναμης και επιβολής. 

Η πορεία του Χριστού προς το Πάθος (αλλά και όλη η επίγεια ζωή Του) είναι πορεία κενωτική: ο Χριστός, αν και Θεός, «αδειάζει»από την παντοδυναμία Του, αρνείται να χρησιμοποιήσει τη βία και τη δύναμη, για να αποτρέψει το Πάθος και το Σταυρό. Δεν συμπεριφέρεται, δηλαδή, όπως οι κοσμικοί άρχοντες, οι οποίοι επιβάλλονται με τη βία και το δίκαιο της πυγμής. Και το κάνει εθελούσια, δηλαδή με πλήρη γνώση του τι θα ακολουθήσει, από τη στιγμή που αποδέχεται να μη κάμει χρήση της θεϊκής παντοδυναμίας. Διότι το σπουδαίο δεν είναι απλώς να υποχωρείς και να συγχωρείς, όταν δεν μπορείς να επιβληθείς, επειδή είσαι αδύναμος, αλλά να δείχνεις αγάπη και συγχωρητικότητα, ενώ μπορείς να επιβληθείς με τη δύναμη. 

Υπάρχουν δυο τρόποι, προκειμένου να σχετιστεί κανείς με τον άλλο: ο τρόπος της δύναμης και της επιβολής και ο τρόπος της αγάπης. Ο πρώτος είναι αυτός που ζούμε καθημερινά:  είναι ο τρόπος της «φύσης», δηλαδή του πολέμου, της βίας, της εξουθενώσεως του άλλου, της πνευματικής, ψυχικής και βιολογικής εξόντωσής του, είναι ο τρόπος που γεννιέται από την αποκλειστική επιδίωξη του υλικού συμφέροντος. Ο δεύτερος τρόπος είναι ο τρόπος της αγάπης, που τον συναντούμε σπανιότερα: είναι ο τρόπος της συγχώρησης, της αλληλεγγύης, της συγχωρητικότητας, της θυσίας. Ο πρώτος τρόπος είναι ο τρόπος των φυσικών ενορμήσεων: ο άνθρωπος υποτάσσεται απλώς στο ένστικτο και εφαρμόζει το «δίκαιο του ισχυρού» έτσι, ώστε να καταλήγει σε μη-σχέση. Ο δεύτερος τρόπος είναι καθαρά ανθρώπινο κατόρθωμα, είναι ελεύθερη επιλογή ενός ελεύθερου όντος, που μπορεί να υπερβεί τη φύση του και να δει στο πρόσωπο του άλλου όχι κάποιον που επιβουλεύεται τα «δικαιώματά»του αλλά τον συνάνθρωπο και πλησίον, και να καταλάβει ότι χωρίς αυτόν και η δική του ζωή είναι άνευ νοήματος, ότι χωρίς το «Εμείς»ούτε το «Εγώ»μπορεί να υπάρξει. 

Αυτόν τον δεύτερο τρόπο σχέσης προβάλλει ο Χριστός με την πορεία Του προς το Πάθος. Συμπορευόμενοι με Εκείνον, δεν εορτάζουμε απλώς τα Πάθη, αλλά ζούμε τη ζωή του Σταυρού, συνειδητοποιούμε πως η αληθινά ανθρώπινη  ζωή δεν σταματάει στις «φυσικές» επιταγές (αυτό το κάνει και κάθε άλλος ζωντανός οργανισμός), αλλά είναι ελεύθερη επιλογή του αγαπητικού ήθους. Κι αυτό δεν είναι φυσική επιλογή. Είναι η καταξίωση και κατάφαση του βαθύτερου στρώματος της ανθρώπινης ύπαρξης, όπου μόνο ένα ελεύθερο ον μπορεί να φτάσει. Με αυτό το νόημα η Μ. Εβδομάδα ανατρέπει όλο το σκηνικό του κακού, αποκαλύπτει ένα άλλο δρόμο και τρόπο ζωής, που ανατρέχει σε πιο βαθιά στρώματα της ανθρώπινης ύπαρξης. Εκεί, στο βάθος του ανθρώπου, είναι κρυμμένη η δυνατότητα της αγάπης, ως της ανθρώπινης ουσίας. Η Μ. Εβδομάδα, προβάλλοντας το Πάθος και τη σταυρική θυσία του Χριστού, αυτό αποκαλύπτει και αυτό το βάθος του ανθρώπου φωτίζει. Στη Μ. Εβδομάδα και στο Πάθος του Χριστού καθρεπτιζόμαστε και βλέπουμε ποιοι είμαστε αλλά και ποιοι μπορούμε να γίνουμε, σε ποια ποιότητα ζωής μπορούμε να φτάσουμε. Η Μ. Εβδομάδα αποκαλύπτει τον αληθινό «ρεαλισμό» της ζωής: ότι δηλαδή η ζωή μας δεν μπορεί να είναι και δεν είναι ένας αδιάφορος ή ωραίος και απρόσκοπτος περίπατος, αλλ’ ότι η κατάκτηση της βαθύτερης ελευθερίας, ήτοι η πραγμάτωση του ανθρώπινου δυναμικού ή, για να το πούμε με θεολογικούς όρους, η ενεργοποίηση του «καθ’ ομοίωσιν» και η ανακάλυψη και αποκατάσταση της θείας εικόνας που κρύβουμε μέσα μας, απαιτεί την αγάπη, που στα έσχατα όριά της φτάνει ως τη θυσία, στην απώλεια των θεωρουμένων ως σημαντικών (δύναμης, εξουσίας, δημοσιότητας, υλικού πλούτου) υπέρ του άλλου, του πλησίον μας. Δεν μπορεί  κανείς να φτάσει στην Ανάσταση, αν προηγουμένως δεν ζήσει την εμπειρία του Σταυρού. 

Μέσα, λοιπόν, στον ορυμαγδό των γεγονότων οι χριστιανοί, αναμένοντας την Ανάσταση, δεν μπορούμε παρά να συμπορευτούμε με το Χριστό στην πορεία προς τον Γολγοθά. Αν το δούμε έτσι, αν ζήσουμε δηλαδή τα γεγονότα ηρεμώντας, αναζητώντας την εσωτερική ησυχία, βοηθώντας τους έχοντες την ανάγκη μας, μετέχοντας στις ακολουθίες και στην εκκλησιαστική ζωή εν γένει, συγχωρώντας όσους μας έβλαψαν και αφήνοντας-έστω και για λίγο- στην άκρη τα κοσμικά πράγματα, τότε το νόημα της Μ. Εβδομάδας θα μας αποκαλυφθεί και θα ζήσουμε εντονότερα τη χαρά της Ανάστασης.  

Γιάννης Γ. Τσερεβελάκης