ΝΗΣΤΕΙΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ

Ευδόκησε ο Θεός και μπήκαμε κι εφέτος στο Τριώδιο, αυτή τη μακρά περίοδο της εντατικής άσκησης, της προσευχής και της αγαθοεργίας. Ήδη διανύουμε το πρώτο, το προπαρασκευαστικό στάδιο του Τριωδίου, με το οποίο η Εκκλησία προετοιμάζει εμάς τα παιδιά της για τη Μ. Τεσσαρακοστή, δίνοντάς μας παραδείγματα ζωής που τη χαρακτηρίζει η ταπεινότητα του τελώνη, η μετάνοια του ασώτου, η αγάπη προς τον πλησίον και ο πόθος για τη Βασιλεία του Θεού. Σε λίγο καιρό θα εισέλθουμε και στη Σαρακοστή και τότε ο αγώνας θα ενταθεί περισσότερο με τη νηστεία του σώματος. Γιατί η σωματική νηστεία, η νηστεία δηλαδή από κάποιες τροφές, αποτελεί όντως μια δύσκολη άσκηση για μας τους σημερινούς ανθρώπους, που έχομε μάθει στην καλοπέραση κι έχουμε αποκτήσει συνήθειες καταναλωτικές, από τις οποίες θεωρούμε πολύ δύσκολο να αποκοπούμε.
Ωστόσο, οι σύγχρονοι διατροφολόγοι και οι γιατροί συχνά τονίζουν την αξία της ορθόδοξης νηστείας και πόσο αυτή βοηθά τον άνθρωπο να έχει μια υγιή ζωή, μέσα σε έναν κόσμο που μαστίζεται από πολλές και συχνά αθεράπευτες  ασθένειες, οι οποίες σε πολύ μεγάλο βαθμό οφείλονται στον τρόπο διατροφής και στην ποιότητα των τροφών που καταναλώνουμε. Ίσως το γεγονός αυτό μας βοηθήσει να συνέλθουμε και να συνειδητοποιήσουμε την αξία της νηστείας και της εγκράτειας, έτσι όπως μας καλεί να την ακολουθήσουμε την περίοδο της Σαρακοστής η Εκκλησία μας.
Όμως η νηστεία μας, για να είναι πλήρης και πραγματικά ωφέλιμη και δεκτή από το Θεό, δεν πρέπει να είναι μόνο νηστεία του σώματος, αποχή δηλαδή από κάποιες τροφές. Παράλληλα, πρέπει να είναι και νηστεία πνευματική. Σε ένα τροπάριο που θα ακουστεί στους ναούς την Τετάρτη της πρώτης εβδομάδας των Νηστειών ο υμνογράφος παροτρύνει και συμβουλεύει τους χριστιανούς ως εξής:
Αδελφοί, τώρα που νηστεύουμε σωματικά,
ας νηστέψουμε και πνευματικά.
Ας κόψουμε δηλαδή κάθε σχέση με την αδικία,
ας σπάσουμε τις θηλιές των συμφωνιών που έγιναν βίαια.
Κάθε άδικο συμβόλαιο ας το διαλύσουμε
κι ας δώσουμε τροφή στους πεινασμένους
και στέγη στου φτωχούς και άστεγους.
Αυτά που μας προτρέπει να κάνουμε μέσω του υμνογράφου της η Εκκλησία συνιστούν αυτό που ονομάσαμε «πνευματική νηστεία». Είναι δηλαδή η πνευματική νηστεία η προσπάθεια του ανθρώπου να αλλάξει τρόπο ζωής και σχέσης με τους συνανθρώπους του, δείχνοντας έμπρακτα την αγάπη του προς αυτούς. Αληθινή νηστεία είναι τελικά οι πράξεις της αγάπης, που εκδηλώνονται ως δικαιοσύνη απέναντι στο συνάνθρωπο, ως προσφορά βοήθειας προς τους ανθρώπους που βρίσκονται σε δύσκολη οικονομική, ηθική ή ψυχολογική κατάσταση, ως αλληλεγγύη και συναδέλφωση στο όνομα του Χριστού, που δίδαξε ότι πρέπει να αγαπούμε τους συνανθρώπους μας όπως τον εαυτό μας.
Εκτός όμως από όλα αυτά, η πνευματική νηστεία πηγαίνει ακόμα πιο πέρα και αφορά όλες εκείνες τις επιλογές και τις συνήθειές μας που μας αποσπούν από την πνευματική ζωή. Τέτοιες μπορεί να είναι: το κουτσομπολιό, η κατάκριση των άλλων, ο φθόνος, το μίσος, η χαιρεκακία, η εξάρτηση από την τηλεόραση ή το αλκοόλ ή το κάπνισμα ή οτιδήποτε άλλο. Απέναντι σε όλα αυτά οφείλουμε να νηστέψουμε, να τα απομακρύνουμε δηλαδή από τη ζωή μας, διότι όσο είμαστε κάτω από την επιρροή τους, όσο μας διαφεντεύουν, ζωή χριστιανική δεν υπάρχει ή κι αν φαίνεται χριστιανική, στην ουσία δεν είναι τίποτε άλλο παρά φαρισαϊσμός.
Αν, λοιπόν, νηστέψουμε και πνευματικά, τότε έχει νόημα και η σωματική νηστεία, η οποία είναι το πρώτο βήμα, αυτό που θα μας οδηγήσει μέσω της εγκράτειας στον αυτοέλεγχο και στην αυτογνωσία. Ο αυτοέλεγχος όμως και η αυτογνωσία είναι στοιχεία απαραίτητα, για να μπορέσουμε να περάσουμε στο ανώτερο στάδιο της πνευματικής νηστείας. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι η σωματική νηστεία δεν είναι αυτοσκοπός, δεν νηστεύουμε, δηλαδή, για να νηστεύουμε, αλλά νηστεύουμε από τις τροφές, για να νηστέψουμε στη συνέχεια και από τις κακίες, να αφήσουμε στην άκρη τον εγωισμό και τη φιλαυτία και να φτάσουμε στην πνευματική νηστεία, αυτήν που μας οδηγεί στο καλό, στην αγάπη προς το συνάνθρωπο και την ένωσή μας με το Θεό. Αυτό είναι και όλο το νόημα του αγώνα της περιόδου του Τριωδίου.